Een helling van ‘n teenstelling

Hierdie is ‘n skryfuitdaging – gaan loer gerus hier hoe om deel te neem https://www.hesterleynel.co.za/2022/02/17/woordwarrel-3-2022-oksimoron-twee-teenstrydige-begrippe/

Woordwarrel 3/2022 Oksimoron

My eerste gedagte om ‘n oksimoron te illustreer, was om ‘n onsnaakse grap te vertel. Maar ai ek het ‘n aanvoeling vir humor; hoe sal ek nou regkry om ‘n onsnaakse grap te vertel? Buitendien die konsep om aspris ‘n onsnaakse grap te vertel kan deur sommiges as snaaks interpreteer word en dan is dit nie meer ‘n oksimoron nie. Of is ‘n snaakse onsnaakse grap ‘n dubbelle oksimoron? Lesers het natuurlik die voorreg om enige humor te hu-moor of te oksi-vermoor deur dit bloot nie snaaks te vind nie. As die skrywer poog om humoristies te wees en die leser “vang” dit nie of verstaan die poging daartoe maar vind dit nie snaaks nie, is daardie grap ‘n oksimoron – onsnaakse humor.

Nie omdat 2 begrippe met teenstellende betekenisse langs mekaar geplaas word nie maar omdat die skrywer se doel nie deur die leser se reaksie bevestig word nie. Dit kan ‘n staan-op (verhoog) komediant lewend graf toe stuur. Eintlik wil ‘n skrywer of akteur hê dat daar getou moet word. Agter hulle aan? Sommiges dalk, maar nee ek verwys nie daarna nie, hulle wil ‘n toutologie as reaksie hê. Toutologie is mos meestal ‘n  onnodige herhaling soos die klassieke “Afrikaans” agteruit reverse. Vir ‘n skrywer of akteur is dit ‘n nodige herhaling. Hulle hunker daarna dat die gehoor die pyn, blydskap of emosie sal eggo.  

Maar ek sal moet byvoeg dat ek nie weet of my uitgebreide toepassing van stylfigure deur ‘n lektor in Afrikaans beloon sal word met punte nie. Dalk sal een van hulle in ‘n goeie bui die afwesigheid van punte inkleur met die opmerking briljante snert. 

Ek probeer dus ‘n alternatiewe benadering. ‘n Helling kan hemels wees op ‘n bergfiets – op voorwaarde dat jy teen die helling af ry… Maar die opdraande gee jou hel. Tog word die helling se anderkant of omdraaikant nie hemelling genoem nie. ‘n Nuutskepping word vereis. Ek het gaan fiets ry; die helling was hel maar die hemelling (afdraande) hemels. En tog is daar mense wat bang is vir afdraandes (wel dit het meer risiko’s wat spoed aanbetref – die afdraandes gee werksekuriteit aan ortpopete). Dikwels geniet diesulkes (wat geleer het dat die aarde harder as hulle bene is) eerder die opdraandes. Vir sulke mense is die helling hemels en is die afdraandes ‘n helse hemelling. En dan is daar ook nog die teenstrydigheid dat die hemel “op” is en die hel “af” is. So waarom word ‘n opdraande ‘n helling genoem? Maar maak nie saak in watter rigting die hel is nie, dit is sekerlik veel meer af as melk wat af is (oeps daar pleeg ek ‘n anglisisme).

Of is dit andersom – wat is jou voorkeur as dit by stap kom?

Maar ek hel eerder bult uit as om WordPress se “Block editor” te probeer baas raak. Dit het my oneindige probleme gegee wat veroorsaak het dat ek hierdie later publiseer as wat ek wou en terug is by die Classic  formaat. Liefderyk verwerp ek dus klagtes dat uitheems-klinkende woorde soos oksimoron en paradoks teenstrydig is met van ons vriende se gebruik van Afrikaans. As julle die Blok bemeester het, is stylfigure kinderspeletjies. En soos Hester noem, gebruik ons almal daagliks verskillende stylfigure, al ken ons nie noodwendig die omskrywing daarvan nie.

En buitendien danksy google kan ons almal intelligente onnoseles wees, deur voor te gee dat ons al die woorde met moedersmelk ingeneem het… Maar ek dink darem nie ons is onnosel nie. Selfs intelligent genoeg om te weet daar is eksterne hulpbronne beskikbaar om ons moedersmelk ingeneemde vaardighede aan te vul.

Sag blaai ek deur die harde kopie van my HAT. Ek lei af dat ‘n oksimoron en ‘n paradoks familie van mekaar is, maar dat ‘n oksimoron die eenvoudiger stylfiguur is aangesien dit gewoonlik 2 woorde  met teenstellende betekenisse is wat langs mekaar geplaas word (soos byvoorbeeld die liefderyke verwerping wat ek hierbo gepleeg het). ‘n Paradoks is gewoonlik ‘n stelling maar kan ook ‘n tegniek wees wat indirek in ‘n verhaal aangewend word. Jare terug het ek iets soortgelyk aan onderstaande verhaal gelees.

Diep geplooi en geslote van langdurige wroeging, is die gesig van die man wat by ‘n berader aanklop vir hulp. Hy wil weet wat die sleutel tot vreugde en blydskap is, want hy soek naarstiglik daarna. Die berader was die vorige aand by ‘n sirkus en die blydskap wat die nar aan die hele gehoor verskaf het, het hom beïndruk.  Ten spyte van die grimering was dit duidelik dat vreugde uit die nar se gesig straal. Die berader stel toe voor dat meneer Wroeging vir die nar gaan vra wat sy geheim is en dan kan hulle dit bespreek. Die man het ‘n paar oomblikke teleurgesteld na die berader gestaar en gese: “ek is daardie nar…”.

Nee dit is nie ‘n biografiese verhaal nie.  Maar vir iemand wat van humor hou ken ek ook die teenpool daarvan. En dit is dikwels in die teenpool tye – die droë dale – wat mens baie leer van die lewe. Emosioneel arm ryk tye wat mens hoop gee en help om ander by te staan. Hierdie versies wat ek meer as 30 jaar terug raakgelees het illustreer hierdie paradoks:

I walked a mile with Pleasure
She chattered all the way
But left me none the wiser for
all she had to say

I walked a mile with Sorrow
And never a word said she
But o the things I learned from her
when sorrow walked with me

 

Ek het Sondag 20 Feb ‘n Tafelbergroete gaan stap. Wanneer ek stap is geen heuwel vir my hel nie, almal is hemellinge. Hier verwelkom ‘n Disa my met ope arms. Dit is die eerste keer wat ek ‘n Disa direk sien, al klim ek al baie jare die berg. Weliswaar ‘n Blou Bul Disa en nie ‘n Rooi op WP se trui Disa nie – volgende keer.

Corrodor Ravine, Twaalf Apostels. Tafelberg

Vir die Disa om my te verwelkom moes ek hier uit swoeg. Mag ons almal beleef dat die opdraandes ons lewens mooier maak al word die hellings en droë dale nie so beleef nie. Gaan lees gerus wat een van die 12 apostels oor die paradokse in die lewe sê. Die lewe moes vir hom Grieks gewees het want dit is die taal wat hy gebruik het om dit neer te pen. Vanaf 2 Korintiërs 4:7, die gedeelte wat omskryf dat ons ‘n skat in maklik breekbare kleipotte is.